Mamy wakacje – specyficzny czas w życiu każdego dziecka uczęszczającego do żłobka czy przedszkola. Mimo, że obie te placówki są placówkami nieferyjnymi i w wakacje pełnią dyżur wakacyjny (o którym opowiadałam Wam we wpisie #019), wrzesień zwiastuje dla wielu dzieci coś nowego. Niektóre grupy rozpoczną nowy rok szkolny ze swoimi dobrze znanymi Paniami i w gronie tych samych kolegów i koleżanek. Inne dzieci natomiast czeka sporo zmian. Zmiana Pani, zmiana grupy lub zmiana placówki jest dla maluchów ogromnym przeżyciem, nierzadko trudnym i wymagającym wsparcia ze strony dorosłych. Jak można pomóc dziecku przyjąć tą zmianę?

Spróbuj spojrzeć na zmianę oczami dziecka

Nawet jeśli wydaje Ci się, że zmiana, która ma nastąpić z początkiem nowego roku szkolnego jest błaha, wręcz kosmetyczna (na przykład zmienia się jedna z trzech pracujących w grupie Pań), weź pod uwagę to, że dla Twojego dziecka może to być koniec świata i prawdziwy dramat. Nie licz na to, że dziecko tego nie zauważy, że przyjmie to do wiadomości i pogodzi się z tym bez większych emocji. Jeśli tak będzie – przyjrzyj się temu, czy aby na pewno tych emocji związanych ze zmianą gdzieś w sobie nie tłumi. Ważne, żebyś uważnie obserwował swoje dziecko i podejmował rozmowę na ten temat – odpowiednio dostosowaną do wieku i możliwości dziecka. Spróbuj otwarcie mówić o emocjach towarzyszących takim zmianom, przywołaj własne doświadczenia z dzieciństwa (być może pamiętasz swoje emocje, które towarzyszyły Ci podczas rozpoczynania edukacji przedszkolnej albo poznawania nowych kolegów i koleżanek w grupie/klasie szkolnej). Zapewnij, że będziesz wraz z dzieckiem i pomożesz mu zawsze kiedy będzie tego potrzebować. Podpowiedz, z jakich narzędzi może korzystać, kiedy będzie mu źle, nieswojo i obco.

Poniżej analizuję każdy z przypadków, zastanawiając się jakie trudności może nieść za sobą dla dziecka taka sytuacja i jak powinni zachować się w niej dorośli – zarówno Ty jako rodzic, jak też osoby pracujące z dzieckiem w placówce.

Zmiana Pani w przedszkolu / Cioci w żłobku

 Z tego co wiem, większość przedszkoli i żłobków dba o to, żeby dzieci, które tworzą grupę miały przypisane swoje Panie / Ciocie (o tym, gdzie jest „Ciocia” a gdzie „Pani” dowiesz się z artykułu #013) i z nimi spędziły wszystkie lata na danym etapie edukacji. To oznacza, że wychowawcy obejmujący nowopowstałą grupę maluszków prowadzą ją aż do momentu, kiedy będą opuszczać żłobek/przedszkole. Takie rozwiązanie powoduje, że między dziećmi a nauczycielami powstaje więź, nawiązuje się głębsza relacja, a co za tym idzie – przywiązanie i przyzwyczajenie do siebie. Niestety nie zawsze tak się dzieje i zwykle wiąże się to z sytuacjami losowymi bądź odgórnymi decyzjami. Bywa, że nauczyciel musi udać się na zwolnienie lekarskie/urlop macierzyński/urlop roczny lub po prostu zmienia grupę, którą prowadzi albo zupełnie zmienia miejsce pracy. Wtedy Przedszkojak może mierzyć się z dwoma rodzajami trudności – tęsknotą za dobrze znaną Panią i zestawem obaw i niepewności związanych z jej następczynią. Jak wesprzeć dziecko w takiej sytuacji?

Co może zrobić rodzic?

• rozpocząć rozmowę na ten temat pytając o uczucia dziecka, na przykład: „Jest Ci smutno, że Pani Uli już nie będzie w żłobku/przedszkolu?”, 
• wyjaśnić sytuację, mówiąc dziecku prawdę, na przykład: „Pani Ula niedługo urodzi dzidziusia i musi zostać z nim w domu, aż trochę podrośnie, dlatego do Waszej grupy przyjdzie nowa Pani”,
• pozwolić dziecku odczuwać trudne emocje, na przykład: „Rozumiem, że będziesz tęsknić za Panią Ulą, bo bardzo ją lubiłeś. Masz prawo być zły o to, że jej nie będzie”,
• zapewnić, że z nową Panią też będzie można się zaprzyjaźnić, na przykład: „Jestem pewna, że szybko polubisz nową Panią”,

Co może zrobić odchodzący nauczyciel?

• nauczyciel powinien w pierwszej kolejności poinformować rodziców o swoim odejściu i podać do wiadomości realny powód, żeby mogli poinformować o tym dzieci,
• powinien wytłumaczyć sytuację dzieciom i powiedzieć z czym wiąże się ta zmiana,
• zapewnić dzieci, że nowa Pani będzie super!
• jeśli to możliwe, odwiedzić swoją grupę w najbliższym roku szkolnym i zapewnić o tym, że będzie o nich pamiętać.

Co może zrobić następca nauczyciela?

• nowy nauczyciel powinien (jeśli to możliwe) towarzyszyć grupie przez kilka ostatnich dni pracy poprzedniej osoby, poznać wypracowane dotąd zasady, rytuały, dać poznać się dzieciom i spróbować nawiązać pierwsze relacje,
• dobrze, jeśli utrzymuje kontakt z poprzednią Panią i przekazuje informacje i pozdrowienia.

Zmiana grupy w żłobku/przedszkolu

Zdarza się, że dyrektor jest zmuszony wprowadzić zmiany w składzie grupy żłobkowej czy przedszkolnej. Zwykle podyktowane jest to wiekiem dziecka (przykładowo jeśli kilku trzylatków trafiło do grupy czterolatków w poprzednim roku, a teraz pojawia się możliwość, żeby uczęszczały do grupy z dziećmi z tego samego rocznika, przenosi się je do młodszej grupy). Nawet jeśli nasz malec trafi do nowej grupy wraz z kilkoma znanymi sobie dziećmi, może czuć się nieswojo nie znając większości chłopców i dziewczynek i tęsknić za swoimi dotychczasowymi kolegami. Jak mu pomóc?

Co może zrobić rodzic?

• porozmawiać z dzieckiem o jego uczuciach, na przykład: „Rozumiem, że jesteś zły, że musisz zmienić grupę.”,
• zapewnić o tym, że pozna nowych fajnych kolegów i koleżanki,
• uświadomić, że może utrzymywać kontakt z dawnymi kolegami, np. będą się widywać na przedszkolnym placu zabaw,
• zmiana grupy wiąże się ze zmianą Pani, a nawet wszystkich Pań, więc trzeba podjąć również działania z akapitu wyżej. 

Co może zrobić żłobek/przedszkole?

• nie przenosić jednego dziecka, ale zadbać o to, żeby zmiana dotyczyła przynajmniej dwojga dzieci, które się znają,
• uprzedzić odpowiednio wcześniej rodziców i zapytać ich o zdanie na ten temat,
• zapewnić dzieciom możliwość spotykania się na tzw. „zbiorówce” lub w innych okolicznościach.

Zmiana żłobka/przedszkola na inną placówkę tego typu

Czasem w związku z niezadowoleniem z funkcjonowania wybranej placówki, przeprowadzką lub innymi okolicznościami rodzic jest zmuszony przenieść dziecko do innego żłobka/przedszkola. Taka zmiana jest zdecydowanie najtrudniejsza, bo wiąże się nie tylko ze zmianą grupy, zmianą Pań, ale też zmianą budynku. Dziecko we wrześniu trafi więc do zupełnie nowej przestrzeni, do której niezależnie od swojego wieku i etapu edukacji będzie musiał się na nowo adaptować. O czym w takiej sytuacji należy pamiętać?

Co może zrobić rodzic?

• udać się w nowe miejsce wraz z dzieckiem dużo wcześniej i przyzwyczajać je do myśli o zmianie,
• dużo rozmawiać o tym, co je czeka, starać się podkreślać pozytywne aspekty takiej zmiany,
• znaleźć elementy wspólne dla obu placówek i nakreślić je dziecku,
• przestrzegać zasad adaptacji, które opisałam w artykule #016.

Co może zrobić żłobek/przedszkole?

• zadbać o pozytywne przyjęcie nowej osoby do grupy i wprowadzenie jej w obowiązujące zasady,
• być w stałym kontakcie z rodzicami i wesprzeć ich w adaptacji do nowego miejsca,
• w razie potrzeby zapewnić pomoc psychologiczną.

Zmiana żłobka na przedszkole

Największą z opisywanych dzisiaj zmian jest dla dziecka zakończenie pobytu w żłobku i rozpoczynanie edukacji przedszkolnej. Nowe Panie, nowe dzieci, nowe miejsce oraz nowe zasady i wymagania. Nie ma się co dziwić, że niektórym dzieciom bardzo trudno jest się do tych zmian dostosować. Funkcjonowanie w żłobku i w najmłodszej grupie przedszkolnej ma jednak wiele podobieństw i to pozwala dzieciom na szybsze oswojenie się z nową sytuacją. Jakie działania mogą przygotować Maluszka na taką zmianę?

Co może zrobić rodzic?

• opowiadać o tym jak funkcjonuje przedszkole i czym się różni od żłobka,
• przybliżyć dziecku jak wygląda dzień w przedszkolu (opisałam go dokładnie w artykule #003 – możesz w nim zapoznać się z przykładowym ramowym planem dnia),
• zapewnić dziecku obecność przedmiotu, który towarzyszył mu w żłobku (ulubiona zabawka lub kocyk), co wpłynie na jego poczucie bezpieczeństwa,
• jeśli to możliwe, wybrać przedszkole, do którego trafi część dzieci ze żłobka,
• przestrzegać zasad adaptacji, które opisałam w artykule #016.

Dorośli też nie lubią zmian

Większość z nas, dorosłych nie lubi zmian. Zmiana pracy czy miejsca zamieszkania zwykle wiąże się z dużym stresem, koniecznością dostosowania do nowych warunków, poznania nowych osób czy przyzwyczajenia do nieznanego miasta i jego miejskiej komunikacji. Nic więc dziwnego, że tak jak trudno jest nam, dorosłym, z taką zmianą się oswoić, tak dla dziecka, które nie ma dotąd takich doświadczeń i nie posiada jeszcze wypracowanych mechanizmów, taka zmiana może być ogromnym problemem. Mam nadzieję, że opisane przeze mnie działania sprawią, że będziecie potrafili wesprzeć swojego Maluszka albo Przedszkojaka w tej nowej dla niego sytuacji. Pozwolą nie tylko dobrze zadbać o poczucie bezpieczeństwa dziecka, ale też dadzą Ci konkretne narzędzia (zachowania i zwroty), dzięki którym sam jako rodzic poczujesz się pewniej i pozbędziesz się wielu własnych obaw.

Jeśli czeka Ciebie i Twoje dziecko taka zmiana – podziel się w komentarzu swoimi obawami i przemyśleniami. A jeśli macie takie zmiany już za sobą – być może dysponujesz jeszcze innymi sposobami, na radzenie sobie w nowej sytuacji? Będę wdzięczna, jeśli umieścisz je poniżej.