Po akcji #pieluchawprzedszkolu dostałam wiele głosów od mam, ale też środowiska nauczycielskiego o tym, że to bardzo ważny i potrzebny temat. Będąc nauczycielem praktykiem mam świadomość, że niestety nikt nas nie uczy tego, jak kierować nauką samodzielności w zakresie korzystania z toalety u najmłodszych przedszkolaków i jak w tym zakresie współpracować z rodzicami. Chciałabym więc zebrać tę wiedzę tutaj, więc wypytałam Dominikę Słowikowską z pomogecimamo.pl o kilka kwestii z punktu widzenia psychologa i specjalisty od rozwoju dziecka dotyczących tego, jak powinien przebiegać trening czystości w przedszkolu.
Pielucha w przedszkolu
Patrycja: Wiemy już, że każdy trzylatek powinien być przyjęty do przedszkola, nawet jeżeli nadal nosi pieluszkę. Wspominałam też, jak ważna moim zdaniem jest współpraca nauczyciela z rodzicem, również w kwestii jej wyeliminowania. Powiedz proszę jak, mając na uwadze komfort dziecka, powinny wyglądać działania nauczyciela wspierające proces odpieluchowywania? Myślę o działaniach nie tylko wobec dziecka, ale również względem rodziców.
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Podstawą jest akceptacja tego, że każde dziecko odpieluchowuje się w swoim czasie i w swoim tempie. Dla mnie taka postawa i otwartość nauczyciela jest dla rodzica i malucha najbardziej wspierająca. Nie ma nic gorszego niż presja, namawianie czy krytykowanie rodzica, a już na pewno sugerowanie, że to jego wina lub błąd wychowawczy. Nauczyciel powinien podążać za tym, co rodzic robi w domu: jeśli rodzic czeka na gotowość i dojrzałość dziecka – nauczyciel również powinien zaczekać, a nie robić coś na własną rękę (a już na pewno nie bez konsultacji z rodzicem); jeśli natomiast rodzic rozpoczął razem z dzieckiem proces odpieluchowania – nauczyciel powinien analogicznie go w przedszkolu kontynuować. Wszystko należy wspólnie omówić, ponieważ nauczyciele muszą mieć wiedzę jak to przebiega w domu, aby w przedszkolu podejście i działania personelu były podobne.
Patrycja: Cieszę się, że o tym mówisz. Mam bardzo podobne stanowisko. No dobrze, udało się pozbyć pieluszki podczas edukacji i zabawy w przedszkolu, ale nadal problem stanowi drzemka. Czy pielucha podczas leżakowania dla dziecka, które notorycznie posikuje podczas snu jest dobrym rozwiązaniem, czy jednak może zaburzyć proces odpieluchowania?
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Pieluszka na drzemki absolutnie nie zaburza procesu odpieluchowania. Zakładanie jej na czas leżakowania jest zdecydowanie lepszym pomysłem niż „pozwalanie” dziecku na posikiwanie, ponieważ sytuacje kiedy dziecko zsiusia się w majtki powodują pojawienie się stresu, wstydu i poczucia winy u takiego małego człowieka. To z kolei na dłuższą metę mocno odbija się na jego psychice, szczególnie na samoocenie. Jeśli dziecko ma problem z zakładaniem pieluszki na czas drzemki, to warto z nim po prostu o tym porozmawiać i wytłumaczyć, że to dla jego dobra, po to, aby miało sucho i dobrze spało.
Patrycja: A co myślisz o przypominaniu i kierowaniu pytań do dziecka o to, czy chce iść do toalety w trakcie procesu odpieluchowywania? Czy nauczyciele powinni to robić, a jeśli tak to jak często?
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Można to robić, ale z umiarem, nie co 5 minut i nie nachalnie ? Aczkolwiek to też zależy od dziecka: dla jednych dzieci będzie to wspierające i przypominające, a inne będą się złościć, a nawet niemiło nam na takie pytania odpowiadać.
Trening czystości
Patrycja: Wielu nauczycieli jest przekonanych, że każdy trzylatek powinien przejść coś takiego, jak trening czystości w przedszkolu. W tym terminie zawiera się szereg czynności: zgłaszanie potrzeby, samodzielne korzystanie z toalety, mycie rąk, dbanie o ogólną higienę ciała. Tylko jak to sprawnie wypracować? Co sądzisz o takich metodach, jak tablice motywacyjne lub nagrody za samodzielność w toalecie? Czy warto wprowadzać taki system?
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Nie. Nie nagradzamy dzieci za czynności fizjologiczne. To nie wspiera procesu odpieluchowania, choć wielu rodzicom może wydawać się, że to działa. Natomiast jasnym jest, że nagrody kiedyś się skończą. Nie będziemy przecież dawać dziecku naklejek przez kolejne kilkanaście lat za każde zrobienie siusiu lub kupki. System nagród działa tak, że kiedy nagrody znikają, znika też motywacja do danego zachowania. Zatem jeśli uzależnimy dziecko od nagród, to po ich odstawieniu, dziecko prawdopodobnie wróci do pieluch. Co więcej może pojawić wówczas problem wtórnego nietrzymania moczu. Dziecko, które jest gotowe na odpieluchowanie nie będzie potrzebowało tego typu wzmocnienia. Po prostu naturalnie zamieni pieluszkę na nocnik/muszlę.
Patrycja: Rozumiem. A czy z punktu widzenia psychologa grupowe wychodzenie do toalety (na przykład przed wyjściem do ogrodu, przed leżakowaniem) jest w porządku? Czy powinno się nakłaniać dzieci do skorzystania z toalety w konkretnym momencie dnia? Wiem z doświadczenia, że jest to praktykowane w przedszkolach ze względu na chęć uniknięcia problemu z załatwieniem się poza przedszkolem lub wpadki podczas drzemki.
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: I znowu odpowiem, że to nie jest ok. Dzieci same wiedzą najlepiej kiedy chce im się siusiu. Nie można nikogo zmusić, aby siusiał na zawołanie, bo np. wychodzimy na dwór. Można luźno zapytać, ale na pewno nie robić z tego rytuału czy obowiązku. To może w późniejszym czasie prowadzić do problemów z pęcherzem, czyli konieczności bardzo częstego oddawania moczu, zarówno w dzień, jak i w nocy. Wiele osób w dorosłości chodzi przez to do toalety „na zapas”…
Chodzenie o konkretnej porze do toalety zaburza proces odpieluchowania, ponieważ jego istotą jest samodzielne odczytywanie sygnałów płynących z ciała, w dodatku odpowiednio wcześniej tak, aby zdążyć dojść do toalety. Kiedy zaprowadzamy dzieci do łazienki np. co godzinę, wówczas maluchy nie słuchają swojego ciała, działają automatycznie. Ktoś po prostu załatwia sprawę za nie.
Odpowiednie komunikaty
Patrycja: Wiem jak ważne są słowa kierowane do dzieci i jak jedno zdanie potrafi zranić i zostać w pamięci na długo. Skoro to jest jasne, powiedz proszę jakich komunikatów związanych z treningiem czystości nauczyciel nigdy nie powinien mówić do dziecka?
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Oj tak, słowa mają ogromną moc. Potrafią bardzo wpłynąć na samoocenę i poczucie własnej wartości dziecka, a już szczególnie te wypowiadane w kontekście załatwiania potrzeb fizjologicznych. Mowa tu komunikatach typu „Taki duży/taka duża a jeszcze pieluszkę nosi!”, „Znowu się zsikałeś/-aś w majtki?!”, „Ile razy jeszcze będę Cię przebierać/zmieniać pościel?!”, „Nie wiesz gdzie jest łazienka?”, „Znowu nie zdążyłeś do toalety!?”, a nawet samo „Znowu?!”.
Podobną moc mają słowa związane z porównywaniem „Wszystkie dzieci już chodzą w majtkach, a Ty jako jedyna jeszcze nosisz pieluchy!”, „Zobacz jak Staś ładnie siusia do nocnika/muszli. A Ty?”. Każde porównanie powoduje to, że dziecko czuje się gorsze, obwinia się… a przecież to kompletnie nie jest jego wina.
Patrycja: A jak należałoby reagować na wpadki? Jak nie komentować takiej sytuacji? Jakim komunikatem wesprzeć dziecko i zaopiekować, żeby nie czuło się winne tej sytuacji?
Dominika, psycholog, pomogecimamo.pl: Potraktować wpadkę jako coś normalnego! ? Powiedzieć, że takie rzeczy się zdarzają, kiedy dziecko uczy się chodzić w majteczkach zamiast pieluszki. Nie mówić, że nic się nie stało, bo jednak się stało, więc jest to komunikat mylący i bagatelizujący. Najlepiej powiedzieć coś w stylu: „Zsiusiałeś się? Ok, czasami tak się zdarza. Chodź, przebierzemy ubranko ?”
Patrycja: Bardzo Ci dziękuję za tyle cennych rad i konkretnych komunikatów. Cieszę się, że zwracasz na te kwestie uwagę i wyrażasz sprzeciw wobec tego, co aktualnie jest w wielu placówkach normą. Z czego to wynika? Mam wrażenie, że z braku świadomości, ale też z powodu skupienia się wyłącznie na kwestiach organizacyjnych, kosztem komfortu i prawidłowego rozwoju dziecka. Mam nadzieję, że ten tekst dotrze do jak największej liczby rodziców, ale też nauczycieli pracujących z przedszkolakami i dzięki temu powoli będziemy zmieniać przedszkolną rzeczywistość.
Pozostałe teksty dotyczące treningu czystości w przedszkolu i odpieluchowania na przedszkojak.pl:
#024 Odpieluchowanie – czy to warunek przyjęcia do przedszkola? – TUTAJ
#026 Trening czystości trzylatka – doświadczenia nauczyciela z przedszkola – TUTAJ
#027 Akcja #pieluchawprzedszkolu – podsumowanie – TUTAJ
Materiały dotyczące odpieluchowania na pomogecimamo.pl:
Odpieluchowanie – TUTAJ
Odpieluchowanie vs przyjęcie do przedszkola – TUTAJ
Odpieluchowanie okiem nauczyciela przedszkola (wywiad ze mną) – TUTAJ
